Vài nét về Đế chế Mông Cổ.
Năm 1206 đại hội quý tộc
Khurintai trên bờ sông Ôdôn đã tôn Temujin làm Thành Cát Tư Hãn. quốc gia Mông
cổ thống nhất, một nhà nước quân sự tập quyền chuyên chế ra đời. Từ đây, quý
tộc phong kiến Mông cổ đã từng bước lôi kéo phần lớn thế giới vào cuộc chiến
tranh khủng khiếp. Gươm giáo, máu lửa, tính dã man và đầu óc bành trướng của
quý tộc Mông cổ đã tạo nên một đế chế rộng lớn từ bờ Thái Bình Dương đến bên
kia Hắc Hải chưa từng có trong lịch sử (tính đến năm 1271, Hốt Tất Liệt diệt
được Nam Tống lập nên nhà Nguyên. Năm 1279 toàn bộ Trung Quốc nằm trong tay
lãnh chúa Mông Cổ).
1. Kháng chiến chống quân Mông
Cổ xâm lược nước ta lần 1 (1258).
Năm 1251 Mông Ke (Mông Kha) lên ngôi đại hãn, ráo riết chuẩn bị xâm lược Trung Quốc. Năm 1252 Mông Kha
sai Khubilai (Hốt Tất Liệt) đánh chiếm Đại Lý (rồi đổi tên là Vân Nam) lấy đó
làm bàn đạp mở cuộc tấn công vào Đại Việt.
Ý đồ đánh Đại Việt của
Mông Kha như sau: cánh quân của Ủiang Khaidai (Ngột Lương Hợp Thai) thực hiện nhiệm vụ
đánh chiếm Đại Việt và từ Đại Việt đánh lên Nam Tống. chiếm được Đại Việt còn
có ý nghĩa lớn sau này cho đế quốc Mông Cổ lập bàn đạp cho các cuộc viễn chinh
xuống Đông Nam Á, do đó Đại Việt là mục tiêu chiến lược của kế hoạch Mông Kha
và đó cũng là sự cố gắng rất lớn của chúng.
Sau khi chiếm được Đại Lý,
Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 4 vạn quân tiến xuống biên giới nước ta, chúng dừng
chân và cho sứ giả đưa thư vào Đại Việt đe doạ và dụ hàng. Nhưng cả 3 lần đều
thất bại.
Thường xuyên theo dõi tình
hình và biết rõ âm mưu xâm lược của quân Mông Cổ, nhà Trần đã chuẩn bị kháng chiến “10/1257, vua Trần
Thái Tông xuống chiếu cho các tướng điều quân thuỷ bộ lên miền biên giới Tây
Bắc và ra lệnh cho cả nước khẩn trương chuẩn bị đánh giặc”.
Không thấy sứ giả về, Ngột
Lương Hợp Thai quyết định tấn công. Y sai Trếch Trếch Đu (Triệt Triệt Đô) và
một tướng khác chia quân làm hai đạo tiến theo tả ngạn và hữu ngạn sông Thao
(nhiệm vụ tham dò, dẫn đường), theo sau là hai đạo quân của hai cha con Ngột Lương
Hợp Thai.
1/1258, hai đạo quân Mông Cổ
đi trước cùng đến hội quân ở Bạch Hạc (Việt Trì, Phú Thọ). Sau đó chúng theo
đường bộ, hướng về Thăng Long đến Bình Lệ Nguyên – nơi đây Trần Thái Tông đã
lập phòng tuyến chặn giặc. Phát hiện quân ta dàn trận bên sông, Auj (con của
Ngột Lương Hợp Thai) vội báo cho Ngột Lương Hợp Thai thúc quân tiến xuống. ngày
17/1/1258 chúng
đến tới Bình Lệ Nguyên. Trận chiến diễn ra vua Trần trực tiếp chiến đấu. Địa
hình) Bình Lệ Nguyên (địa hình bằng phẵng, sở trường cởi ngựa bắn cung khá thuận lợi cho kị binh của Mông Cổ phát huy sở trường
của chúng. Trận địa của ta bị lấn dần, quân của vua Trần rút lui an toàn nhờ
vào sự giúp sức của quân và dân. Âm mưu cướp thuyền, chặn đường rút lui và bắt
sống vua Trần hoàn toàn thất bại. Ngột Lương Hợp Thai tức dận đổ lên đầu tướng
tiên phong, Trếch Trếch Đu hoảng sợ uống thuốc tử tử.
Cố thủ không được, triều
đình quyết định rút lui khỏi kinh đô để bảo toàn lực lượng và thực hiện kế dã
thanh.
Thăng long yên tĩnh trống
không. Quân Mông Cổ tiến vào kinh đô vắng lặng, gặp khó khăn về hậu cần, chúng
đánh ra vùng xung quanh kinh đô để hòng cướp bóc lương thực. Nhưng ở đây cũng
bị nhân dân các hương ấp chống cự quyết liệt tiêu biểu là dân Cổ Sở (Yên sở,
Hoài Đức, Hà Tây) đã tự tổ chức lực lượng vũ trang đào hào bao quanh làng, dựng
luỹ chiến đấu. Khi giặc đến, kị binh không vượt qua được hào, lại bị cung nỏ
bắn ra. lực lượng quân Mông Cổ đã thất bại đầu tiên trước những cuộc chiến đấu
từ xóm làng. Chỉ mấy ngày đến Thăng Long quân Mông Cổ hoàn toàn mất hết nhuệ
khí chiến đấu : Ngột Lương Hợp Thai và bọn tướng lĩnh đều hốt hoảng cực độ. Nắm
vững thời cơ, triều đình nhà Trần quyết định phản công giải phóng Thăng Long
nhanh chóng giành thắng lợi. Kinh thành sạch bóng quân thù.
2. Kháng chiến chống quân Mông - Nguyên xâm lược nước ta lần hai (1285).
Việc lập An Nam tuyên uý ti
và sai 1000 quân hộ tống Trần Di Ái về Đại Việt năm 1282 bị thất bại.
Hốt Tất Liệt luôn tìm cách sách nhiễu nhà Trần, gây sự tiến công xâm lựơc. Khi
Toa Đô thất bại ở Chiêm Thành và 2 vạn quân Ô Mã Nhi tan tác vì bão biển thì
Hốt Tất Liệt càng muốn nhanh chóng đánh chiếm Đại Việt.
Rút kinh nghiệm, lần này Hốt
Tất Liệt lại huy động 50 vạn quân. chỉ huy là Thoát Hoan (con của Hốt Tất Liệt)
và Arickhaya là những viên tướng chủ chốt chinh phục Nam Tống được xếp loại
công thần của triều Nguyên.
Để chuẩn bị kháng chiến, nhà
Trần mở Hội Nghị Bình Than tập trung các vương hầu võ tướng để bàn kế đánh giặc.
vua Trần gọi Nhân hụê vương Trần Khánh Dư (trước đây phạm tội bị cách chức) về
hội nghị. Trần Quốc Toản đến hội nghị Bình Than với mong muốn thể hiện ý chí
diệt giặc, không được vào hội nghị, uất ức “đã bóp nát quả cam trong tay lúc
nào không biết”. Trở về, Quốc Toản huy động hơn một nghìn gia nô và thân thuộc,
sắm sửa vũ khí, đóng chiến thuyền, ngày đêm luyện tập quân sự chờ khi diệt giặc
lập công. Trên lá cờ của người chi huy trẻ có 6 chữ “Phá cường địch, báo hoàng
ân”.
Sau hội nghị Bình Than, các
tướng lĩnh được phân chia đem quân trấn giữ những nơi hiểm yếu, quan trọng.
Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn thống lĩnh quân đội cả nước. Trần Quang Khải được
cử giữ chức Thượng tướng thái sư.
Trong khi quân dân cả nước
đang khẩn trương chuẩn bị cho cuộc kháng chiến, Trần Quốc Tuấn ra Hịch tướng sĩ
nêu nghĩa lớn cứu nước, cứu mình. Toàn văn bài hịch là lời kêu gọi thiết tha,
tràn đầy tinh thần yêu nước và chí căm thù cướp nước như ngọn lửa bốc cao.
Quân dân cả nước thích vào
cánh tay của mình 2 chữ “Sát thát”. 1/1285, thượng hoàng thánh Tông mời các bậc
phụ lão có uy tín trong nước về Kinh đô Thăng Long để hỏi kế đánh giặc. trong
bữa tiệc ở Điện Diên Hồng, các vị đã đồng thanh hô lớn “Đánh!”. Khắp nơi nhân
dân ta thực hiện mệnh lênh của triều đình “ Tất cả các quận huyện trong nước,
nếu có giặc ngoài đến phải liều chết mà đánh. Nếu không địch nổi thì cho phép
lẩn tránh vào rừng núi, không được đầu hàng”.
Giữa năm 1284, Thoát Hoan và
Aritckhaya khẩn trương điều quân vào Đại Việt. Bọn Mông – Nguyên muốn diệt Đại
Việt bằng 3 gọng kìm đánh vào biên giới phía bắc và phía nam.
Ngày 2/2/1258, quân giặc chia làm 6 mũi đánh
vào Nội Bàng (Bắc Giang). Trần Quốc Tuấn chỉ huy đại quân đánh chặn giặc. Trước
thế mạnh của giăc, quân ta bị tổn thất, Trần Quốc Tuấn quyết định lui quân về
Vạn Kiếp. Nghe tin quân ta rút lui, vua Thánh Tông vội vã ra gặp Trần Quốc Tuấn
và vờ hỏi Thống soái “thế giặc như thế, ta phải hàng thôi”. Trần Quốc Tuấn
nghiêm chỉnh trả lời “Bệ hạ chém đầu tôi rồi hãy hàng”. tại Vạn Kiếp, Trần Quốc
Tuấn tập trung binh lực lớn đến 20 vạn.
11/2/1285, địch tấn công phòng tuyến Bình Than, quân
ta chống trả quyết liệt, vua Trần dẫn quân về tăng viện cho Trần Quốc Tuấn.
Quân ta rút khỏi Vạn Kiếp. Vua trần và Trần Quốc Tuấn về Thăng Long.
Trước sức mạnh của giặc Trần
Nhật Duật (đóng quân tại Thu Vật (Yên Bái) rút quân về Bạch Hạc sau đó kéo về
hạ lưu sông Hồng.
Thượng hoàng Thái Tông và
vua Nhân Tông về Thiên Trường (Nam
Định). Thoát Hoan vừa chiếm được Thăng Long vội vàng đuổi quân theo.
Trần Quốc Tuấn thấy cần tăng
cường cho mặt trận phía nam, chặn đường tiến của Toa Đô. Trần Nhật Duật chịu
trách nhiệm giữ trấn Nghệ An, Trần Kiện vào Thanh Hoá, Trần Quang Khải tăng
cường cho Nghệ An.
Thoát Hoan cố gắng kiểm soát
vùng chiếm đóng, bố trí quân sĩ dựng đồn ở nhiều nơi, nhưng phân tán.
Ở biên giới phía bắc, Nguyễn
Thế Lộc còn giữ được Thất nguyên (Lạng sơn).
Nắm vững tình hình địch,
Trần Quốc Tuấn và Phạm Ngũ Lão đem quân ngược sông Thái Bình đánh chiếm lại Vạn
Kiếp không mấy khó khăn. Thoát Hoan bị cô lập.
Ở phía nam, Thanh - Nghệ
tĩnh quân ta gặp nhiều khó khăn, Lê Trắc đầu hàng và dẫn đường cho giặc đánh
quân ta.
13/3, Trần Kiện lại dẫn
đường cho giặc tấn công quân Trần Quang Khải, cuộc chiến ác liệt, thế trận lại
thuộc về địch, Quang Khải cho rút quân.
giữa tháng 3/1285, cuộc chiến vẫn diễn ra gay go
phức tạp. quân Trần về Thăng Long, Thoát Hoan lại thúc quân xuống Thiên Trường. Lúc ấy, Toa Đô kéo quân từ
Thanh Hoá ra Trường Yên (Ninh Bình), Y sai các tướng ra Thiên Trường báo cho
Thoát Hoàn về nguy cơ của mình (mệt mỏi, đói ăn, bệnh tật…). Quân của Thoát
Hoan cũng rơi vào tình thế đó, nên ra lệnh cho Toa Đô đóng quân và tự kiếm ăn.
5/1258, Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Trần Nhật
Duật cùng nhiều tướng sĩ khác đem quân ra bắc. Chiến lược phản công bắt đầu.
Mục tiêu trước mắt của ta là
đánh tan quân giặc ở Khoái Châu (Hưng Yên) để chia cắt quân Thoát Hoan và Toa
Đô, đẩy quân Thoát Hoan vào thế cô lập bị động. vua Trần cho rằng “quân giặc đi
xa nhiều năm, lương thảo chuyên chở hàng vạn dặm, thế tất phải mọi. Lấy nhàn
chống mệt, trước hãy làm chúng nhụt chí, thì ắt đánh thắng được”.
Cuối tháng 5, quân Trần
Quang Khải, Trần Nhật Duật (có cả binh sĩ nhà Tống do Nhật Duật thu nhận họ)
nhanh chóng tiêu diệt địch ở Tây Kết và Hàm tử.
Tiếp đó, Trần Quang Khải và
các tướng khác đánh vào Chương Dương nhanh chóng thắng lợi. Tàn quân địch rút
về Thăng Long.
Quân ta bao vây Thăng Long,
địch ra sức cố thủ.
Trước tình cảnh hiểm nghèo
chúng liều chết phá vây vượt sông Hồng chạy sang Gia Lâm. Kinh thành được hoàn
toàn khôi phục.
Sức tàn, thế yếu, Thoát Hoan
rút quân theo hướng Vạn Kiếp. Trần Quốc Tuấn đánh chặn, quân Thoát Hoan phải
chạy sang phía sông Như Nguyệt lại gặp quân Trần Quốc Toản đánh tổn thất nặng
nề. Thoát Hoan chạy sang Vạn Kiếp lại bị sa vào bẫy phục kích của Trần Quốc
Tuấn. Hoảng sợ Thoát Hoan mở đưòng máu chạy về biên giới Lạng Sơn lại bị quân của quốc công tiết chế đánh chặn ở cửa
ải, Thoát Hoan hoảng sợ chui vào ống đồng cho quân lính khiêng chạy
Các trận Tây Kết, Hàm Tử,
Chương Dương, Thăng Long, Vạn Kiếp đã tiêu diệt và quét sạch 50 vạn quân xâm
lược ra khỏi bờ cõi nước ta.
3. Kháng chiến lần ba chống quân Mông - Nguyên (1288).
Hai lần xâm lược, hai lần
thất bại thảm hại, vua Nguyên là Hốt Tất Liệt mất mặt, tức tối muốn tổ chức ngay
cuộc chiến tranh xâm lược lần thứ ba hòng trả thù, đồng thời để gấp rút đánh
thông con đường bành trướng xuống Đông Nan Á. Hốt Tất Liệt bãi bỏ kế hoạch đánh Nhật
Bản để tập trung lực lượng cho cuộc chiến tranh xâm lược nước ta lần này.
Toàn bộ quân viễn chinh lần
này do Thoát Hoan chỉ huy gồm 30 vạn quân cả bộ binh lẫn thuỷ binh, mang theo
lương thực đầy đủ (rút kinh nghiêm do bị quân ta dung kế "Vườn không nhà trống", lần này chúng đem theo rất nhiều lương thực và vì thế mà chúng phải tốn rất nhiều công sức để vạn chuyển một khối lượng lương thực khổng lồ này). Chúng tiến vào nước ta chia thành 3 đạo:
- Đạo quân thứ nhất do Thoát Hoan chỉ
huy từ Quảng Tây theo đường Lạng Sơn tiến vào.
- Đạo quân thứ hai do Ái Lỗ chỉ huy
từ Vân Nam
theo sông Hồng tiến xuống.
- Đạo quân thuỷ do Ô Mã Nhi,
Phàn Tiếp chỉ huy với hơn 600 chiến thuyền từ Quảng Đông vào vịnh Hạ Long theo
sông Bạch Đằng, tiến thẳng vào để hội quân với đạo quân bộ ở Vạn Kiếp (Chí Linh, Hải Dương).
Ngoài ra, có một đoàn thuyền
vận tải do Trương Văn Hổ cầm đầu chở 70 vạn thạch lương theo sau.
Khác với lần trước, lần này
chúng chú ý đến thuỷ binh.
Trần Quốc Tuấn lại được cử
làm tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang. Ông đề ra kế hoạch: lúc đầu thế giặc
mạnh, quân ta rút về vùng ven biển để bảo toàn lực lượng. Nhân dân trên đường
tiến quân của địch và trong vùng chiếm đóng có nhiệm vụ cất giấu lương thực,
kiên quyết triệt nguồn lương thực của địch, đồng thời cùng với dân binh đẩy
mạnh hoạt động đánh địch làm tiêu hao sinh lực của chúng, ăn không ngon, ngủ không
yên, đẩy chúng vào thế bị động.
Được tin giặc sắp tràn vào
biên giới, vua Trần Nhân Tông hỏi Trần Quốc Tuấn “Giặc tới, liệu tình hình thế
nào?”, Trần Quốc Tuấn trả lời “Năm nay đánh giặc nhàn”.
Lần này, Trần Quốc Tuấn chú
trọng đến chiến trường biển đông bắc - đường tiến quân lương của địch. Trần
Khánh Dư chịu trách nhiệm về biên thuỳ ven biển và Trần Toàn có nhiệm vụ ngăn
chặn thuỷ quân giặc.
Trận Ngọc Sơn, do tương quan
lực lượng của Ô Mã Nhi mạnh hơn nên Trần Toàn có nhiệm vụ tiêu diệt đội thuyền
đi sau của chúng đã thu được thắng lợi. Nhưng vì lực lượng giặc mạnh nên chúng
vẫn vượt qua vùng biển Hạ Long và An Bang (Quảng Ninh) và gặp quân của Trần
Khánh Dư, trận chiến xảy ra ác liệt. Quân của Trần Khánh Dư không sao cản được
đạo quân của giặc, chúng ngược sông Bạch Đằng kéo vào Vạn Kiếp hội quân với
Thoát Hoan.
Trận Vân Đồn - Cửa Lục, dưới
sự chỉ huy của Trần Khánh Dư, quân ta tiêu diệt sạch đoàn thuyền lương của
địch đi phía sau. Tạo điều kiện cho quân dân ta nhanh chóng chuyển lên chiến lược phản
công.
Ở Vạn Kiếp, Thoát Hoan cố
xây dựng thành căn cứ quân sự. Y để lại một số quân ở đây, còn lại tiếp tục
tiến về Thăng Long. Quân dân ta tạm thời rút khỏi Kinh thành.
Hạu cần bao giờ cũng là một
vấn đề then chốt của bất cứ một quân đội nào. Quân Nguyên trông chờ vào thuyền
lương của Trần Văn Hổ, giờ này mấy chục vạn quân Nguyên ở Thăng Long lâm vào
tình trạng thiếu lương thực nghiêm trọng. Thoát Hoan sai quân đi tìm đoàn
thuyền lương nhưng đều bị ta đánh bại. Sau khi biết được tin báo thuyền lương
nằm trong tay ta, Thoát Hoan hoang mang lo sợ. Đầu tháng 3, Thoát Hoan buộc
phải quyết định bỏ Thăng Long về Vạn Kiếp tổ chức phòng thủ, sau đó quyết định
chia đạo quân làm hai theo đường thuỷ bộ rút về nước.
Biết trước ý đồ và đường
hành quân của địch, Trần Quốc Tuấn chuẩn bị một cuộc phản công chu đáo. Sông
Bạch Đằng được chọn làm điểm quyết chiến tiêu diệt đạo quân Ô Mã Nhi. Để bảo
đảm cho thế trận bao vây địch thật hoàn hảo, ngoài việc dựa vào địa thế thiên
nhiên hiểm yếu và lợi dụng Gềnh Cốc như một chướng ngại tự nhiên, Trần Quốc
Tuấn còn xây dựng ở các cửa sông những trận địa cọc vững vàng, quy mô lớn chỉ
trong vòng không quá 20 ngày. Đây là một trong những công tác quan trọng trong
việc chuẩn bị chiến trường, thể hiện rõ tư tưởng chủ động tích cực tiêu diệt
địch của quân dân thời Trần.
Nhờ sự chu bị chu đáo, quân
dân ta lần lượt đánh bại quân giặc trên đường rút lui trận quyết chiến đúng như
dự định xảy ra trên sông Bạch Đằng. Sau chiến thắng Bạch Đằng, ngày 18 tháng 4,
hai vua Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông đem bọn tù binh Ô Mã Nhi, Tích Lệ Cơ
và các tên thiên hộ, vạn hộ về phủ Long Hưng (Thái Bình) làm lễ mừng thắng trận
trước lăng mộ vua Thái Tông. Trần Nhân Tông đọc :
“Xã tắc hai phen chồn ngựa
đá
Giang sơn mãi mãi vững âu
vàng”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét